Steven Laureys: op zoek naar de kern van ons bewustzijn
Nog steeds gebruiken wetenschappers de nalatenschap van Marie Curie in hun eigen onderzoeksdomein, en delen ze haar passie voor wetenschap en vooruitgang. Steven Laureys is arts en neuroloog aan het Universitair Ziekenhuis van Luik (CHU Liège). Met behulp van radioactieve glucose slaagt hij erin de hersenactiviteit bij comapatiënten in kaart te brengen, en een complex begrip als bewustzijn beter te begrijpen.
Bewustzijn, één van de grootste mysteries voor het wetenschappelijk onderzoek
Onderzoek doen naar de diepere werking van ons brein was al vrij vroeg een passie en bewuste beroepskeuze voor Steven Laureys. Als arts en neuroloog werd hij al gauw geconfronteerd met de technische beperkingen van het onderzoek naar bewustzijnstoestanden van een patiënt in coma. Na een ongeval of traumatische ervaring worden comapatiënten doorgaans als ‘bewust’ of ‘onbewust’ gecatalogeerd. Zwart of wit, alles of niets. Vaak op basis van puur motorische observatie: is er reactie op prikkels, is er beweging merkbaar?
"Net die beperkingen om een accurate diagnose te maken frustreerde mij, en vormden de aanzet tot de research die ik vandaag doe. Daarbij kwam niet alleen de arts, maar ook de wetenschapper in mij naar boven."
Steven Laureys, arts en neuroloog CHU Liège
Patiënten in comateuze toestand hebben alle belang bij een correcte diagnose, prognose en behandeling. Het gaat hier trouwens om een vaak vergeten groep comapatiënten en hun verwanten.
Dat vergeten aspect ging aanvankelijk ook op voor zijn onderzoekswerk. Toen hij eind jaren '90 inzette op onderzoek naar slaap en coma, ging hij tegen de stroom in. De historische misvatting dat bewustzijn “alles of niks” is, verdiende volgens Steven nuance. Het uitganspunt dat er na coma nog effectief bewustzijn kan zijn, zijn onderzoek naar bijna-dood ervaringen, of pakweg het effect van meditatie werden toen vaak als taboe beschouwd. Maar hij en z’n team hebben doorgezet, en vandaag is het fijn om te zien dat een zekere erkenning hen te beurt valt.
Technische knowhow & tools zijn essentieel
De instrumenten die wetenschappers en onderzoekers ter beschikking hebben, zijn essentieel om de werking van het brein letterlijk in beeld te brengen. Doorheen zijn traject als researcher heeft Steven de permanente evolutie van die medische beeldvorming zelf mogen ervaren.
Wat Galilei zo’n goed sterrenkundige maakte, was de kwaliteit van de telescopen die hij ter beschikking had. En dat principe geldt algemeen voor wetenschap: hoe beter de technologische ondersteuning en instrumenten die je ter beschikking hebt als wetenschapper, hoe beter de inzichten die je kan verwerven, en hoe beter de resultaten van je onderzoek.
“Ik heb me kunnen omringen met een dreamteam van researchers, nerds, nucleaire technici, data-analisten en medici. Het samenbrengen van artsen en researchers enerzijds, en ingenieurs en IT’ers anderzijds, die combinatie is fantastisch, dat levert vuurwerk”, aldus Steven.
"Voor ons onderzoek gebruiken we radioactieve glucose. Dat geeft ons de mogelijkheid om in de hersenen van comapatiënten te kijken. Deze toepassing van nucleaire technologie is essentieel in ons vakgebied."
Steven Laureys, arts en neuroloog CHU Liège
Veelbelovende perspectieven
Wanneer we vooruitblikken naar de toekomst, en waar dit onderzoek zal staan in pakweg 10 of 20 jaar, valt niks exact te voorspellen:
“Ik ben ervan overtuigd dat er nog belangrijke doorbraken in het verschiet liggen, maar het is moeilijk om daar een datum op plakken. Dat is eigen aan research. Wat wél een zekerheid is, is het belang van technologie in dat alles, en de verdere evolutie ervan.”
“Waar ik van droom, en wat ik met mijn team probeer te creëren, is een machine die me in real time een beeld geeft van de miljarden connecties in de hersenen, en hoe de hersenen werken. De huidige technische apparatuur laat nog niet toe iets complex zoals het menselijke brein en bewustzijn helemaal te doorgronden. De machine waar ik van droom om mijn research te doen, bestaat nog niet.”
“Nieuwe meetinstrumenten ontwikkelen, papers publiceren in The Lancet of Science, bewustzijn beter begrijpen, dat is één ding. Maar mensen ook echt beter maken, de patiënten en hun familie bijstaan in moeilijke momenten, inzetten op toegankelijke technologie, en peilen naar wat de persoon écht ervaart, dat is waar het uiteindelijk om draait.”
“Om die reden hebben we ook een stichting opgericht, die patiënten en hun familie wil bijstaan”, aldus Steven. De stichting komt er 1 jaar nadat het team van Steven Laureys de prestigieuze Generet-prijs in ontvangst mocht nemen. Het Fonds Generet, beheerd door de Koning Boudewijnstichting, heeft de ambitie om in ons land een sterke, internationaal erkende onderzoekshub rond zeldzame ziekten te creëren. Het kent jaarlijks een Prijs toe ter waarde van 1 miljoen euro aan een toponderzoeker voor het onderzoek naar zeldzame ziekten in België. Die eer viel Steven Laureys in 2020 dus te beurt.
Steven Laureys is behalve wetenschapper ook de auteur van verschillende boeken over meditatie en de werking van het menselijk brein, zoals Het No Nonsense Meditatieboek en Ons Briljante Brein.
