Kernenergie is de transitietechnologie naar een koolstofarme toekomst, niet gascentrales
Zijn kernenergie en hernieuwbare energie onverenigbaar, zoals sommige stemmen in het debat over de energietransitie suggereren? Het is een pertinente vraag, op een ogenblik waarop zowel de Europese Commissie [1] als het Internationaal Energie Agentschap [2] zonder schroom zeggen dat de combinatie van deze twee energiebronnen de ruggengraat moeten vormen van de koolstofarme elektriciteitsproductie van de toekomst. Onze analyse: de vraag zelf is achterhaald, want de realiteit van tal van landen toont aan dat de combinatie mogelijk is, en resultaat oplevert. Ook in de toekomst blijft deze combinatie technisch mogelijk, en wenselijk.
De website electricitymap [3], gebaseerd op de cijfers van ENTSO-E [4] maakt de complexe energieproblematiek en -politiek begrijpelijk in een eenvoudig overzicht: hoeveel CO2 stoten verschillende landen gemiddeld uit (per kWh) voor hun elektriciteitsproductie? En wat blijkt? Voor tal van landen is de combinatie van kernenergie en hernieuwbaar geen theoretische-retorische vraag, maar concrete realiteit. Onder andere Frankrijk, Finland, Zweden, België, Zwitserland of het Verenigd Koninkrijk hebben een energiemix die is samengesteld uit zowel kernenergie én hernieuwbare energie (al dan niet aangevuld met nog andere productiebronnen). Wat blijkt? In elk van deze landen werkt deze combinatie bijzonder goed, zonder dat dit fundamenteel problemen oplevert. Anders gezegd, de vraag of kernenergie en hernieuwbare energie onverenigbaar zijn, wordt door de feiten tegengesproken. Wat méér is, landen die voornamelijk inzetten op de combinatie van hernieuwbaar en kernenergie (Zweden, Finland en Frankrijk) halen de beste scores, en hebben de allerlaagste CO2-uitstoot. Nog een extra argument, zeker vanuit ecologische overwegingen, om deze combinatie aan te moedigen in plaats van ze aan te vallen.
Ook België, waar momenteel ongeveer 70 procent van de elektriciteitsmix koolstofarm is [5]
(door de combinatie van hernieuwbare energie en kernenergie), scoort beter dan het Europese gemiddelde en toont aan dat de combinatie van wind, zon, waterkracht en kernenergie een dagelijkse realiteit is, die geen problemen met zich meebrengt qua bevoorradingszekerheid. De 30% van de Belgische elektriciteitsmix die momenteel nog fossiel is, komt handig van pas om de ontbrekende equatie te makken tussen vraag en aanbod. Anders gezegd: wie beweert dat je kernenergie (de belangrijkste bron van CO2-arme elektriciteit) overboord moet gooien en vervangen door gascentrales, vergist zich. De huidige Belgische mix, met kerncentrales die dag en nacht produceren, een belangrijke portie intermittente wind- en zonne-energie, aangevuld met een zo miniem mogelijke marge flexibele fossiele bronnen, zorgt voor een energiemix die grotendeels koolstofarm is, en tegelijkertijd maximale flexibiliteit en bevoorradingszekerheid garandeert, 7 dagen op 7 en 24 uur per dag, aan een stabiele en betaalbare prijs.
Het argument dat grootschalige kernenergie en grootschalige hernieuwbare energieprojecten niet zouden matchen omdat je een overproductie riskeert, waarbij je de opbrengst van ofwel de éne ofwel de andere naar beneden moet afregelen, houdt geen steek. Althans niet in de energiemarkt die experts al over een decennium of minder in het vooruitzicht stellen, en waarin massale batterij-opslag, vraagsturing en een meer flexibele nucleaire productie (bijvoorbeeld via SMR’s, modulair inzetbare mini-kernreactoren) de gewenste flexibiliteit kunnen brengen zonder dat 1 van de 2 technologieën de dupe wordt. Anders gezegd, de beloftevolle vooruitzichten voor grootschalige opslag die in het verschiet liggen voor hernieuwbare energie, gelden net zo goed voor kernenergie [6]. De koolstofarme energiemix van hernieuwbaar en kernenergie zal een betere keuze zijn voor het klimaat dan een energiemix van hernieuwbaar aangevuld met fossiele elektriciteit.
Want waarom willen we in de toekomst allemaal zo graag een elektriciteitsproductie die 100% uit hernieuwbare energie bestaat? Is het niet voornamelijk omdat ze een volledig CO2-arme energieproductie in het vooruitzicht stelt? Met andere woorden, is hernieuwbare energie een doel op zich (waar we als maatschappij en volgens de logica van de huidige regering bereid zouden moeten zijn om fossiele en dus vervuilende energiebronnen als backup-technologie erbij te nemen voor alle wind- en zonneluwe momenten, met een totaaluitstoot aan CO2 die anno 2030 véél hoger ligt dan anno 2020) of is het een middel om een koolstofarme maatschappij uit te bouwen binnen enkele decennia? Eigenlijk komt het dilemma dan hier op neer: CO2 of méér kernafval? Als een CO2-arme samenleving het gemeenschappelijke doel is waar we zo snel mogelijk naartoe moeten, hebben kernenergie en de bestaande kerncentrales een belangrijke rol te spelen om dat doel zo snel mogelijk te bereiken. Kernenergie is een transitietechnologie naar een volledig CO2-arme samenleving, en geen barrière ernaartoe.
“Ondertussen zetten hernieuwbare energie en opslagtechnologie hun steile opmars voort”, klinkt het hier en daar. Als die woorden echt waarheid zijn, is het des te schrijnender dat diegenen die de kernuitstap steunen uit ecologische overwegingen, zich schijnbaar neerleggen (of het nu pas lijken te beseffen) bij het feit dat België na 2025 voornamelijk zal kiezen voor elektriciteit uit gascentrales, die 40 keer meer CO2 uitstoten, in plaats van resoluut te kiezen voor die beloftevolle ‘steile opmars van hernieuwbare energie en opslagtechnologie’.
Kernenergie en hernieuwbare energie zijn complementair, het is geen of-of verhaal. De twee energiebronnen als tegenpolen afschilderen, is niet enkel feitelijk incorrect, maar ook allesbehalve wenselijk op een moment dat het alle-hens-aan-dek is voor het klimaat. De hypothese (dat kernenergie de omslag naar hernieuwbare energie blokkeert) is ondertussen al herhaaldelijk tegengesproken door tal van studies [7], maar dreigt nu ook door de realiteit te worden tegengesproken: als in 2025 alle kerncentrales zijn gesloten, en de vermeende barrière of verstorende werking van kernenergie tegen de ontwikkeling van hernieuwbare energie zal zijn weggevallen, kiest België toch niet massaal voor hernieuwbare energie. De steeds luider wordende oproep van organisaties als het IEA om kernenergie als optie te houden, vindt in dit land jammer genoeg geen weerklank.
Matthias Meersschaert, Nucleair Forum