Belangrijkste algemene trend: steun voor kernenergie neemt toe bij de Belgische bevolking
Het onderzoeksbureau Kantar TNS organiseert elke 18 maanden een representatieve peiling over nucleaire technologie en kernenergie. Bij de peiling, georganiseerd in opdracht van het Nucleair Forum, worden meer dan 750 Belgen gedurende een half uur telefonisch ondervraagd over actuele onderwerpen gelinkt aan energie en kerntechnologie. Op deze pagina verzamelen we de belangrijkste trends en conclusies.
Tijdens de zomer van 2019 organiseerde Kantar TNS (ondertussen voor de 7e
keer) een uitgebreide opiniepeiling bij een representatieve groep van 750 Belgen. De vragenlijst is een mix van terugkerende vragen (om trends op lange termijn te kunnen onderscheiden) en nieuwe vragen (die inspelen op de actualiteit). Op die manier krijgt men een genuanceerd en gedetailleerd beeld van wat Belgen denken over nucleaire technologie, de uitdagingen van het energievraagstuk en de mogelijke rol van kernenergie daarin, zowel nu als in de toekomst.
De belangrijkste conclusie: de Belg heeft een genuanceerd, kritisch maar overwegend positief beeld over kernenergie. En er is sprake van een positieve evolutie doorheen de tijd: op quasi alle parameters is de score gunstiger dan de vorige opiniepeiling (eind 2017/begin 2018).
Dit zijn de belangrijkste conclusies en trends uit de 18-maandelijkse barometer:
1. Steeds meer Belgen zijn voor het behoud van kernenergie, ook na 2025
Een groeiend aantal Belgen wil kerncentrales behouden. Op de vraag of men voor het behoud is van kernenergie als methode om elektriciteit op te wekken, antwoordt 83% positief. 16% wil de kerncentrales meteen sluiten, en 1% heeft geen mening. Maar er is meer. Het antwoord van de 83% die kernenergie wil behouden, is genuanceerd: 37% wil enkel kerncentrales behouden tot 2025, voor 46% van de ondervraagde Belgen mogen de kerncentrales ook na 2025 openblijven. Dit laatste cijfer is een opmerkelijke toename in vergelijking met de vorige peiling uit 2017. Toen vond ‘slechts’ 30% dat kerncentrales ook na 2025 mochten openblijven, nu dus 46%. Anders gezegd, het aantal voorstanders van het langer openhouden van de kerncentrales na 2025 steeg tussen 2017 en 2019 met meer dan 50%. Een zeer opvallende stijging in de steun aan kernenergie.
Ook op een gelijkaardige vraag in de peiling was er even opvallende positieve stijging. Heeft de productie van kernenergie in ons land voor u meer voordelen of meer nadelen? 59% van de ondervraagden vindt dat er meer voordelen zijn, 32% vindt dat er meer nadelen zijn en voor 9% zijn er evenveel voordelen dan nadelen. Ook hier is er een opvallende stijging in vergelijking met de peiling uit 2017. Toen vonden ‘slechts’ 49% van de Belgen dat er meer voor- dan nadelen zijn aan kernenergie, nu dus 59%. Ook op deze vraag dus een opvallende positieve evolutie.
2. De steun voor nieuwe kerncentrales in ons land neemt toe
Nog steeds een meerderheid van de Belgen (59%) wil dat het aandeel van kernenergie in de Belgische elektriciteitsmix afneemt, maar ook hier is er sprake van een positieve evolutie: in 2017 vond nog 75% dat het aandeel van kernenergie moest verkleinen. En wat denken de andere 41% van de ondervraagden? 31% wil dat het aandeel van kerncentrales gelijk blijft (tegenover 19% in 2017), en 9% wil zelfs dat het aandeel van kerncentrales toeneemt. Met andere woorden, voor bijna 1 Belg op 10 moeten er niet minder, maar juist méér kerncentrales komen. En een andere vraag over het thema ‘nieuwe kerncentrales in de toekomst’ komt tot een nog veel opmerkelijker resultaat. Zo vinden 63% van de ondervraagde Belgen dat er in ons land nieuwe en modernere kerncentrales mogenn gebouwd worden om de bestaande centrales op termijn te vervangen.
3. De steun voor kernenergie is voorwaardelijk, en neemt aanzienlijk toe onder bepaalde voorwaarden
We zegden eerder al dat 46% van de Belgen voor het behoud van kernenergie zijn na 2025. Maar dit cijfer stijgt spectaculair wanneer aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Anders gezegd, van de 54% die geen kernenergie meer wil na 2025, is het grootste deel bereid zijn mening te herzien en dus wel kerncentrales toe te laten als aan de volgende voorwaarden is voldaan :
- de uitstoot van CO2 in ons land voldoende omlaag zou kunnen: 70% (anders gezegd : indien zou blijken dat door het langer openhouden van de kerncentrales de CO2-uitstoot van ons land voldoende zou kunnen dalen, is niet 46%, maar 70% van de Belgen voorstander van kernenergie na 2025)
- de elektriciteitsbevoorrading zonder kerncentrales in gevaar komt (68%)
- de centrales zouden worden bewaakt (67%)
- de bestaande centrales worden vervangen (65%)
- het kernafval veilig kan worden opgeborgen (65%)
- de levensduur veilig kan verlengd worden (62%)
- de kostprijs van elektriciteit zou stijgen na een kernuitstap (62%)
4. Amper 12 procent vindt het een goed idee dat gascentrales in de plaats komen van kerncentrales
Als in 2025 de laatste kerncentrale sluit, verliest België zijn belangrijste bron van koolstofarme elektriciteit. De vervangcapaciteit zou in dat geval komen van gascentrales, die veel meer CO2 uitstoten, en bijdragen aan de klimaatverandering.
Door een brutale kernuitstap in 2025 zouden de CO2-reductiedoelstellingen voor ons land quasi onmogelijk worden. Dat besef is ook bij de Belgische bevolking aan het groeien. Daarom hebben we in de opiniepeiling ook een nieuwe vraag toegevoegd, die verwijst naar deze plannen van de Belgische overheid om bij een kernuitstap de kerncentrales te vervangen door gascentrales. De antwoorden zijn sprekend.
Amper 12% vindt het een goed idee om kerncentrales te vervangen door gascentrales. 11% heeft geen mening en de andere 77% is niet akkoord met die gang van zaken. Anders gezegd, als de Belgische regering doorgaat met haar plan om de kerncentrales in 2025 te vervangen door gascentrales (het meest realistische scenario volgens alle studies), zal ze daar bij de Belgische bevolking maar weinig steun voor vinden.
5. Klimaat is de belangrijkste drijfveer (maar de onwetendheid blijft groot)
Doorheen alle antwoorden in de opiniepieling kan je aflezen dat het klimaat en de bezorgdheid om het klimaat, meer speelt in de hoofden van mensen. Dat heeft allicht te maken met de verhoogde aandacht voor het klimaat en voor klimaatverandering in de media. De klimaatmarsen, bijeenkomsten van wereldleiders (tijdens de jaarlijkse COP-bijeenkomst begin december), verhoogde media-aandacht en politieke aandacht voor het thema is klimaat een belangrijke drijfveer voor het veranderen van gedrag.
Wat heeft dit nu te maken met kernenergie en met deze opiniepeiling? Welnu, de opiniepeiling van Kantar TNS in opdracht van het Nucleair Forum komt tot enkele opmerkelijken, en soms ook paradoxale vaststellingen :
- Slechts 51% van de Belgen is het eens met de stelling dat kerncentrales geen CO2 uitstoten en op die manier bijdragen aan de strijd tegen de klimaatverandering
- Amper 28% is het eens met de mening dat bij een kernuitstap in België in 2025 de uitstoot van CO2 zal toenemen
- Daartegenover staat dat 70% van de Belgen ermee akkoord zou gaan om de kerncentrales langer open te houden, als daardoor de CO2-uitstoot van ons land voldoende zou dalen (zie ook supra)
De conclusie hier: onbekend maakt onbemind. Omdat mensen niet weten dat kerncentrales geen CO2 uitstoten bij de productie van elektriciteit (en gemeten over de hele cyclus, van bouw tot afbraak, van ontginning van uranium tot de veilige opslag van afval, slechts even weinig CO2 uitstoten als windmolens of zonnepanelen) blijft de tegenstand relatief beperkt, al is er een kentering aan de gang. Uit een recente online opiniepeiling door La Libre (17 oktober 2019) bij méér dan 5000 webbezoekers van www.lalibre.be bleek dat 74% voor het behoud is van kernenergie om de klimaatdoelstellingen te halen, en de uitstoot van CO2 laag te houden.
6. Kernenergie blijft laag scoren op belangrijkste prioritaire bezorgdheden
En tenslotte nog een andere opvallende paradox: kernenergie scoort goed in de perceptie van mensen op tal van parameters:
- het feit dat kerncentrales ons minder afhankelijk maken van andere landen en van gasproducerende landen
- het feit dat de technologie kan gebruikt worden voor tal van andere toepassingen (zoals geneeskunde, wetenschappelijk onderzoek, tal van industriële toepassingen, …)
- het feit dat we door kernenergie permanement over grote hoeveelheden betrouwbare elektriciteit kunnen beschikken
- het feit dat kerncentrales de prijs van elektriciteit stabiel en betaalbaar houden
etcetera
Daartegenover staat dat op de parameters die mensen het belangrijkst schatten (in de keuze voor een bepaalde energiebron) kernenergie negatief scoort : veiligheid, milieuvriendelijkheid en gezondheid.
Dat verklaart allicht waarom (althans een deel van de bevolking) tegen kernenergie is, ondanks de vele voordelen die worden genoemd van kernenergie, ook door diezelfde mensen. En opnieuw hier is er paradox tussen perceptie en realiteit, want de vermeende onveiligheid en gezondheidsrisico’s die de technologie voor sommige mensen inhouden, staat in contrast met de feiten en cijfers.
7. Conclusie
Om te besluiten en door de veelheid aan cijfers enkele algemene trends te onderscheiden:
- De steun voor kernenergie neemt toe, op tal van parameters, in vergelijking met de vorige jaren
- Het standpunt van de Belg is genuanceerd, kritisch maar overwegend positief
- Zowel voor het behoud van bestaande centrales na 2025, als voor de bouw van nieuwe centrales, is er een groeiend draagvlak
- Klimaat is een belangrijke drijfveer in het debat (en kernenergie heeft daarin een grote troef uit te spelen, als belangrijkste bron van koolstofarme elektriciteit)
- De onwetendheid over kernenergie blijft groot, op tal van parameters (CO2-uitstoot, veiligheid, gezondheidsrisico’s, …)
- Er is geen draagvlak voor het (enige realistische) scenario waarbij kerncentrales bij een kernuitstap in 2025 zullen vervangen worden door gascentrales, die meer CO2 uitstoten